عارضه ای به نام از کار افتادگی موقت عضلات صورت ، فلج بل گفته می شود. در علم پزشکی عصب صورت را به عصب هفتم می شناسند که با ایجاد صدمه به این ناحیه این از کارافتادگی به وجود می آید. این عصب از کانال استخوانی باریک درون جمجمه که از زیر گوش تا ماهیچه های هر طرف صورت کشیده شده قرار دارد. این عصب هفت دارای عصب های برای ایفای نقش باز و بسته کردن پلک ، حرکت ابروها و لب ها می باشد. این بیماری به سکته مغزی ارتباطی ندارد و تنها با درگیر کردن عصب های صورت این از کار افتادگی اجزا چهره به وجود می آید. ممکن است این عارضه تنها یک سمت صورت باشد و یا هر دو طرف را درگیر کرده باشد. به گفته دکتر مغز و اعصاب می بایست با مشاهده هر تغییری در چهره و اجزا صورت برای معاینه و بررسی ابتلا به این بیماری سریع به دکتر مونا حجازی ، بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران مراجعه کنید که بتوان روند درمان را سریعتر آغاز کرد.
آیا می دانید فلج بل چیست؟
احتمالا نام فلج بل ، به گوش تان خورده است ؟ یا ممکن است خودتان یا یکی از اطرافیان تان به این بیماری مبتلا بوده و از این مسئله نگران باشید ؛ در مقاله پیش رو به بحث درباره فلج بل پرداخته شده است.
فلج بل یا بلز ( Bels Palsy ) ، نوعی بیماری است که عضلات یک نیمه یا هر دو نیمه صورت فرد مبتلا به آن ؛ دچار ضعف موقت شده یا حتی فلج می شوند ؛ به طوری که یک طرف چهره به سمت پایین افتاده یا منقبض می شود. البته باید خاطر نشان شد که هرگز نباید این بیماری را با فلجی صورت اشتباه گرفت ، زیرا فلجی صورت ممکن است نشانه سکته باشد. از این رو توصیه می شود در صورت مواجهه با هر یک از علائم این بیماری ، سریعا به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه فرمایید.
در این جا باید اشاره داشت که این رخداد زمانی به وقوع می پیوندد که عصب کنترل کننده عضلات صورت ؛ دچار التهاب یا تورم شده یا این که تحت فشار قرار گیرد. هر فردی ممکن است به این بیماری مبتلا شود ، اما افراد مبتلا به دیابت یا افرادی که عفونت های ویروسی را تجربه کرده اند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. توجه داشته باشید که فلج بل ، می تواند در هر سنی رخ دهد ؛ اما شیوع آن در بین افراد ۶۰ – ۱۶ ساله بیش از دیگر سنین می باشد.
دلیل فلـج بل
فلـج بل زمانی که عصب کنترل کننده عضلات صورت دچار التهاب و تورم شده یا تحت فشار قرار گرفته باشد رخ می دهد. همچنین عفونت های ویروسی نیز ممکن است سبب ابتلا به فلـج بل شوند زیرا به وفور دیده می شود که ویروس هرپس سیمپلکس مسبب ابتلای افراد زیادی به فلـج بل بوده است.
علائم فلج بل
بیماری فلج بل ، با علائم خاصی همراه بوده و نیازمند مراقبت های ویژه ای می باشد. لازم به ذکر است که علائم ابتلا به فلـج بل در اکثر موارد موقتی هستند و عموما پس از چند هفته بهبود می یابند. البته در برخی افراد بهبود کامل به زمان طولانی تری نیاز دارد. همچنین در موارد نادر ، ممکن است برخی از این علائم به صورت دائمی باقی بمانند. علائم ابتلا به فلج بل عبارتند از :
- سردرد
- درد فک
- آبریزش دهان
- جویدن دشوار
- اختلال حس چشایی
- تغییر میزان بزاق دهان
- ناتوانی در بستن چشم ها
- حساسیت به صدا و اصوات
- احساس درد در داخل گوش
- کاهش یا افزایش میزان ترشح اشک
- بروز درد یا ایجاد بی حسی در پشت گوش
تشخیص فلج بل
تشخیص فلج بل اغلب بر اساس تاریخچه بالینی و معاینه های فیزیکی توسط پزشک انجام می شود . در ادامه به نحوه تشخیص این بیماری با استفاده از چند روش مهم اشاره می کنیم :
معاینه فیزیکی : پزشک با بررسی علائم و نشانه های مربوط به فلج بل ، شروع به معاینه فیزیکی بیمار می کند . اینکار شامل بررسی قابلیت حرکت عضلات صورت ، احساسات در نواحی مختلف ، قدرت بستن چشم و توانایی بلعیدن است.
آزمایش های تصویربرداری : آزمایش های تصویربرداری مانند ام آر آی (MRI) یا سی‌تی اسکن (CT scan) ممکن است برای ارزیابی دقیق تر عصب ها و اطراف آنها به کار گرفته شود . این آزمایش ها می توانند به تشخیص سکته مغزی ، ویروس های مغزی ، یا تومورهای مغزی کمک کنند که نیاز به درمان های متفاوت دارند.
آزمایش های الکتروفیزیولوژیک : آزمایش الکترومیوگرافی (EMG) یکی از روش های معمول برای ارزیابی عملکرد عضلات و اعصاب است. در این آزمایش ، الکترودهای سیمی نازک به عضلات وارد می شوند تا با توجه به نحوه پاسخ دادن عضلات به اشاره های الکتریکی مورد بررسی قرار بگیرند . این آزمایش می تواند نشان دهنده آسیب یا مشکل در اعصاب مربوط به حرکت و احساسات صورت باشد.
آزمایش های خونی : بررسی آزمایش های خونی ممکن است برای ارزیابی وجود عفونت ها (باکتریایی یا ویروسی) ، مشکلات سیستم ایمنی و بیماری های مزمن مانند دیابت انجام شود که می توانند عامل تاثیرگذاری در تشخیص فلج بل باشند.
البته باید بدانید که این روش ها به صورت ترکیبی ممکن است برای تشخیص دقیق فلج بل و همچنین ارزیابی علل دیگر ضعف صورت مورد استفاده قرار گیرند. برای اطمینان از تشخیص صحیح و بررسی درمان مناسب ، همواره توصیه می شود که با پزشک متخصص مراجعه کرده و دستورات و نکات او را به دقت دنبال کنید.
عوامل خطر فلج بل
برخی عوامل ، ریسک ابتلا به بیماری فلج بل یا فلج بلز را تشدید می کنند ؛ این عوامل عبارتند از :
- بارداری
- دیابت
- عفونت ریه
- سابقه خانوادگی
درمان فلج بل
عموما علائم فلـج بل با گذشت هفته ها و بدون درمان بهبود می یابند. هیچ روشی برای توقف علائم فلـج بل وجود ندارد اما به کمک روش های زیر می توان علائم فلـج بل را کاهش داد :
- مراقبت اضافی از چشم و استفاده از چشم بند
- ماساژ عضلات صورت
- فیزیوتراپی
- تجویز قطره های چشمی برای پیشگیری از خشک شدن چشم
- تجویز یک دوره کوتاه کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون که باعث کاهش تورم عصب صورت شده و مدت زمان فلـج بل را کوتاه می کند.
در صورتی که دلیل ابتلا به فلـج بل هرپس سیمپلکس ( ویروس تبخال ) یا هرپس زوستر ( ویروس زونا ) باشد به کمک داروهای ضد ویروس مانند آسیکلوویر می توان علائم فلـج بل را کاهش داد. در موارد نادری که علائم برطرف نشده باشند ، ممکن است متخصص بیماری های مغز و اعصاب ؛ از عمل جراحی به منظور کاهش فشار به عصب صورت استفاده نماید.
عوارض فلج بل چیست ؟
عموما افرادی که این اختلال را تجربه کرده اند ، بدون این که عارضه ای متوجه آن ها گردد ؛ بهبود می یابند ، اما ممکن است در مواردی که شدت آن زیاد باشد یکسری عوارض بالقوه رخ دهد. از جمله این عوارض می توان به موارد ذیل اشاره کرد :
- آسیب پذیری عصب هفتم جمجه یا در واقع همان عصب صورت
- خشکی بیش از حد چشم ، عفونت چشم یا در موارد معدودی نابینایی
- ابتلا به سینکینزیز ؛ منظور وضعیتی می باشد که در آن ، حرکت بخشی از بدن سبب حرکت غیرارادی دیگر بخش ها می شود. ( به عنوان مثال ممکن است چشم فرد به طور غیر ارادی در هنگام لبخند زدن بسته شود )
آیا میان بیماری فلج بل و استرس رابطه ای وجود دارد؟
بسیاری از محققین بر این باورند که استرس این توانایی را دارد که سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار دهد و شخص در این وضعیت مستعد ابتلا به فلج بل می شوند. اما هرگز نمی توان استرس را دلیل اصلی ابتلا به این بیماری به شمار بیاید. درست است که دلیل اصلی این عارضه همچنان مجهول می باشد اما استرس علت اصلی به وجود آمدن فلج بل نخواهد بود ؛ نهایت بتواند به عنوان یک عامل محرک برای پیدایش این بیماری کارایی داشته باشد. استرس در عصر جدید متاسفانه عاملی برای به وجود آمدن بسیاری از بیماری ها به شمار می آید. عموما در فلج صورت به دلیل التهاب و پاسخ دهی به برخی عفونت ها نمایان می شود.
معرفی روش هایی برای درمان خانگی فلج بلز
افرادی که به فلج بلز مبتلا هستند ، بهتر است با روش هایی جهت درمان خانگی این عارضه آشنا باشند ؛ زیرا رعایت آن ها در کاهش علائم و کنترل بیماری موثر هستند .
- افراد می توانند از چسب چشم ، برای بسته نگه داشتن پلک ها استفاده کنند .
- استفاده از حوله گرم جهت کاهش درد صورت ، بسیار توصیه می شود .
- ماساژ برای درمان این عارضه معجزه می کند ؛ زیرا در شل کردن عضلات صورت تاثیر گذار است .
- برای آشامیدن آب و دیگر نوشیدنی ها تا مدتی از نی کمک بگیرید .
در انتها باید بدانید که این روش ها تنها برای کنترل و جلوگیری از کلافگی ناشی از علائم فلج بلز بکار برده می شود و بیمار باید با انجام مداوم و مستمر تمرینات فیزیوتراپی کمک بسزایی در افزایش سرعت بهبود خود ایفا کند .
تاثیر فیزوتراپی در درمان فلج بل
متاسفانه عدم توجه به درمان زودهنگام فلج بل ، ممکن است منجر به دائمی ماندن عوارض این بیماری در چهره فرد شود . از همین رو وجود یک فیزوتراپ که بتواند با آموزش صحیح به بیمار ، عوارض ناشی از این بیماری را کاهش دهد بسیار مهم است . برخی از این تمرینات شامل :
- تمرینات باید آگاهانه و با تسلط کامل انجام شوند .
- نواحی آسیب دیده چهره باید توسط انگشتان ، بسیار آرام و ملایم به سمت بالا و استخوان های گونه کشیده شوند.
- بیمار باید رفته رفته بر سرعت حرکات انگشتان خود برای ماساژ چهره بیفزاید .
- چشم ناحیه آسیب دیده را تا انتها ماساژ بسته نگه دارید .
- در هنگام انجام ماساژ بهتر است کناره های دهان به سمت ماساژ حرکت دهید .
- این تمرینات باید بر اساس نوع آسیب شما حداقل چهار تا پنج دفعه در طول روز به مدت سه دقیقه انجام شوند تا نوع آسیب رفته رفته بهبود یابد .
