درباره ديسك كمر
ديسك كمر چيست ؟ در ستون فقرات انسان بين مهره هاي كمر بالشتك ها يا صفحاتي از جنس غضروف وجود دارد كه به آن ديسك گفته مي شود و به دليل اين كه در كمر وجود دارد به آن ديسك كمر مي گويند. ( متخصص مغز و اعصاب )
بهتر است بدانيد كه بدن انسان داراي ۵ مهره كمر است كه در پايين آن ها نيز يك مهره مثلثي شكل به نام استخوان خاجي قرار گرفته است، بنابراين مي توان گفت در كمر تعداد ديسك هايي كه در بين مهره ها قرار گرفته است ۵ عدد مي باشد.
مهم ترين وظيفه ديسك كمر كاهش فشارهاي وارد شده به ستون فقرات بوده و باعث بهبود حركت بين مهره ها مي شود، در ذيل مي توانيد عكس ديسك كمر را مشاهده كنيد.
فتق ديسك كمر چيست ؟
بايد بگوييم همه افراد داراي ديسك كمر هستند، اما منظور از ديسك كمري كه افراد به صورت عاميانه از آن استفاده مي كنند فتق يا در رفتگي ديسك ، تورم و حتي پارگي آن مي باشد.
در فتق ديسك كمر بخشي از قسمت مياني ديسك ( نوكلئوس پولپوزوس ) و از قسمت محيطي ( آنالوس پولپوزوس ) بيرون مي زند و از ناحيه پارگي آنالوس وارد كانال نخاعي مي شود.
مجراي نخاعي فضاي محدودي مي باشد كه به اندازه كافي براي بخش متورم ديسك و عصب نخاعي فضا ندارد، در اين شرايط ديسك به عصب هاي نخاع فشار وارد كرده و فرد متحمل درد شديدي مي شود.
به اين نكته توجه داشته باشيد كه در هر بخش از ستون فقرات ممكن است فتق ديسك رخ دهد و اين عارضه بيشتر در مهره هاي كمر رخ مي دهد، اما در مهره هاي گردني نيز مشاهده شده است.
علت بروز ديسك كمر
زماني كه ديسك ؛ متورم شده پاره مي شود و بيرون مي زند و باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب ها مي شود ، اين عارضه ممكن است در اثر زمين خوردن يا تصادف ، تحميل فشار مداوم به ستون فقرات و غيره ايجاد شود.
همچنين در اثر بالا رفتن سن ، محتويات ديسك به طور طبيعي دچار ساييدگي مي شود و رباط ثابت نگه دارنده ديسك نيز به مرور زمان ضعيف مي شود.
از ديگر علل بروز اين بيماري مي توان به ارثي بودن آن اشاره كرد.
چگونه بفهمیم دیسک کمر داریم ؟
با مشاهده علائم ذیل فرد بهتر است به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
- درد : در صورتی که فشارهایی بر روی عصب ها وارد شود ، باعث ایجاد حسی غیر طبیعی همانند برق گرفتگی خواهد شد ؛ چنانچه عصب های مربوط به مهره گردنی تحت فشار باشند ، بازوها را نیز درگیر کرده و در صورتی که عصب های ناحیه کمر فشرده شده باشند ، شوک از پاها به سمت پایین ایجاد خواهد شد.
- گزگز و بی حسی : افراد همچنین ممکن است در ناحیه ای از کمر که درد احساس می کنند ؛ دچار گزگز ، بی حسی یا سوزن سوزن شدن شوند.
- ضعف عضلانی : از آن جا که تحریک اعصاب ها ؛ باعث بروز اختلال در تبادل سیگنال های مغزی می شود ؛ این عارضه می تواند باعث ضعف عضلانی در فرد مبتلا به دیسک کمر شود.
نحوه تشخیص دیسک کمر
تشخیص این بیماری توسط متخصص مغز و اعصاب و براساس علائم ، آزمایشات ، عکسبرداری ها و غیره صورت می پذیرد.
متخصص مغز و اعصاب با بررسی موارد ذیل تشخیص قطعی خود را در خصوص وجود دیسک کمر ، اعلام خواهد کرد :
- رادیولوژی : عکسبرداری رادیولوژی ، ساختار ستون فقرات و مفاصل را به طور کامل نشان می دهد و همین ویژگی سبب شده که از آن جهت بررسی علل درد مانند تومور، شکستگی ، عفونت و غیره نیز استفاده شود.
- سی تی اسکن : سی تی اسکن ، به طور کامل شکل و بزرگی کانال نخاعی و تمامی محتویات آن و ساختار اطرافش را نشان می دهد.
- ام آر آی : ام آر آی یا آزمایش رزونانس مغناطیسی ، در واقع آزمایشی است که طی آن از آهن رباهای قوی و تکنولوژی رایانه ای استفاده شده و تصاویر سه بعدی از ساختار بدن تهیه می شود. همچنین طناب نخاعی ، ریشه های عصبی و ناحیه های پیرامونی آن ها نیز در این روش تشخیصی به خوبی دیده می شود و بدین ترتیب می توان با توجه به آن ها میزان ساییدگی ، بزرگی و متورم شدن یا وجود تومور را تشخیص داد.
- میلوگرافی : در این روش ؛ رادیولوژی از کانال نخاع ، پس از تزریق یک ماده حاجب ( رنگی ) در فضای اطراف مایع مغزی – نخاعی انجام می پذیرد و فشاری که در اثر فتق دیسک کمر ، زائده استخوانی و غیره بر روی نخاع و عصب ها وارد می شود در تصاویر میلوگرافی نشان داده خواهد شد.
- الکترومیوگرافی : در این آزمایش ؛ تکانه های الکتریکی در امتداد اعصاب محیطی ، ریشه های عصبی و بافت عضلانی اندازه گیری می شود و آسیب عصبی مداوم ، در حال التیام بودن عصب ها بعد از آسیب دیدگی و غیره در نوار عضله مشخص می گردد.
درمان ديسك كمر
بايد بگوييم خوشبختانه در اكثر موارد فتق ديسك كمر نيازي به جراحي ندارد و با دارو و غيره قايل درمان است، جراحي ديسك كمر به تعداد كمي از افراد كه دچار ساييدگي ديسك و فتق شده اند، پيشنهاد مي شود.
- استراحت
بايد بگوييم اولين گام براي درمان ديسك كمر استراحت مطلق تا چند هفته مي باشد، در اين بازه زماني فعاليت هاي خود را تا حد زيادي محدود كنيد، البته بايد به اين نكته نيز توجه داشته باشيد كه استراحت مطلق به طور طولاني مدت توصيه نمي شود.
- دارو
معمولا براي درمان ديسك كمر خفيف تا متوسط داروهاي غير استروئيدي ضد التهاب تجويز مي شود ، استروئيد با استفاده از سوزن نخاعي و با توجه به عكس هاي راديولوژي در اپيدورال تزريق مي شود تا دارو به طور مستقيم به فتق ديسك تحويل داده شود.
- طب فيزيكي
طب فيزكي براي درمان پارگي ديسك كمر نيز كاربرد دارد به اين صورت كه متخصص طب فيزيكي پس از بررسي تشخيص متخصص مغز و اغصاب بهترين روش درماني را براي بيمار انتخاب مي كند.
در طب فيزيكي از روش هايي همچون تراكشن ( كشش ) لگن ، ماساژ ملايم ، استفاده از كمپرس گرم و سرد ، اولتراسوند ، تمرين هاي كششي و غيره استفاده مي شود.
جراحي ديسك كمر
زماني كه فرد علائم ذيل را داشته باشد اقدام به جراحي ديسك مي بايست صورت پذيرد :
- در صورتي كه شدت درد كمر و پا آن قدر زياد باشد كه باعث مختل شدن زندگي بيمار شده باشد.
- بيمار دچار ضعف و بي حسي پا شده باشد و از اين مشكل رنج ببرد.
- بيمار نتواند مثانه و روده خود را كنترل كند.
- بيمار نتواند به آساني بايستد يا راه برود.
- بيمار سلامت عمومي مناسبي نداشته باشد.
انواع جراحي ديسك كمر
پس از بررسي موارد فوق و سن و وضعيت سلامت عمومي و غيره يكي از عمل هاي ( غيرتهاجمي يا تهاجمي ) ذيل براي درمان فتق ديسك كمر انجام مي گيرد :
- جراحي ديسك مصنوعي : ديسك متورم يا پاره شده بيمار با ديسك مصنوعي تعويض مي گردد.
- ديسككتومي : در اين روش تمام يا بخشي از ديسك بين مهره اي برداشته مي شود.
- لامينكتومي : در اين روش بخش زيادي از قوس استخوان يا تيغه ( لامينا ) مهره برداشته مي شود.
- خشك كردن ( فيوژن ) ستون مهره ها : در ستون فقرات از پيوند استخوان استفاده مي شود تا دو يا چند مهره به يكديگر جوش بخورد و يكي شود، در اين جراحي از وسايلي همچون اسكرو ( پيچ ) و ميله براي حمايت بيشتر از مهره ها استفاده مي شود.
پیشگیری از دیسک کمر
با رعایت نکاتی که در ادامه به شما گفته می شود ، می توانید به طور قابل توجهی خطر ابتلا به دیسک کمر را کاهش دهید. داشتن یک سبک زندگی سالم ، انجام فعالیت های ورزشی منظم و توجه به وضعیت بدن ، از مهم ترین عوامل پیشگیری از این مشکل هستند. اما برخی دیگر از اقدامات پیشگیرانه ای که می توانید انجام دهید عبارتند از :
اهمیت حفظ وزن مناسب : اضافه وزن ، فشار زیادی بر ستون فقرات وارد می کند و خطر ابتلا به دیسک کمر را افزایش می دهد. با داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت های ورزشی منظم می توان به وزن ایده آل رسید و از این طریق به کمر خود کمک کرد.
تقویت عضلات مرکزی بدن : عضلات مرکزی بدن مانند عضلات شکم و کمر نقش مهمی در حمایت از ستون فقرات دارند. تقویت این عضلات با انجام تمرینات مناسب می تواند به کاهش فشار بر دیسک ها کمک کند.
حفظ وضعیت صحیح بدن : نحوه نشستن ، ایستادن و بلند کردن اجسام تاثیر زیادی بر سلامت ستون فقرات دارد. حفظ وضعیت صحیح بدن در هنگام انجام فعالیت های روزمره می تواند از بروز دیسک کمر پیشگیری کند.
اجتناب از حرکات ناگهانی : حرکات ناگهانی و چرخش های سریع کمر می توانند به دیسک ها آسیب برسانند. بنابراین بهتر است از انجام این حرکات خودداری کرد.
استفاده از تشک مناسب : تشک مناسب می تواند به کاهش فشار بر ستون فقرات در هنگام خواب کمک کند. تشکی که بیش از حد نرم یا سفت باشد، می تواند برای کمر مضر باشد.
ورزش های مناسب : برخی از ورزش ها مانند یوگا ، پیلاتس و شنا برای تقویت عضلات مرکزی بدن و افزایش انعطاف پذیری بسیار مفید هستند. با این حال، قبل از شروع هر برنامه ورزشی، بهتر است با پزشک یا فیزیوتراپ مشورت کنید.
توجه به علائم هشداردهنده : اگر احساس درد، بی حسی یا گزگز در کمر یا پاها دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام دیسک کمر می تواند به درمان موثرتر آن کمک کند.
