فلج خواب

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در طول نیمه شب از خواب بیدار شوید ، اما نه قادر به حرکت بوده و نه توانایی تکلم داشته باشید و احساس کنید که چیزی روی سینه تان سنگینی می کند یا دستی در حال فشردن گلوی تان است ؛ در برخی موارد نیز امکان دارد چیزی شبیه به سایه در اطراف تان ببینید. اگر چنین تجربیات عجیبی داشته اید و نمی دانید نام آن چیست ؛ باید بگوییم که به این اختلال ، فلج خواب گفته می شود که در واقع نوعی اختلال نسبتا رایج ولی قابل شناسایی می باشد. لازم به ذکر است که این اختلال ، در میان عوام به بختک شبانه مصطلح است.

اگرچه از فلج خـواب ، نمی توان به عنوان یک بیماری خطرناک یاد کرد ؛ اما از آن جا که می تواند سبب بروز اشکال در حرکت سریع چشم ها یا به عبارتی مرحله خواب REM شده و منجر به بروز ناراحتی های عصبی گردد ؛ در صورت تکرار مکرر و عدم پیگیری جهت درمان ، می تواند به پیامدهای نگران کننده ای منتج شود. از این رو توصیه می شود چنانچه به طور مکرر با این اختلال مواجه می شوید ؛ حتما برای ریشه یابی علت آن به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب خوب مراجعه نمایید.

بررسی زمان وقوع فلج خواب

بسیاری از کسانی که تاکنون با مشکلی به نام فلج خواب مواجه شده اند ، در رابطه با زمان وقوع آن کنجکاو هستند . تجربه نشان داده است که متاسفانه این اتفاق در دو زمان ، یعنی پیش از خواب یا پس از آن به وقوع می پیوندد که در ادامه هر کدام از آن ها را با یکدیگر بررسی می کنیم :

فلج پیش خواب : یکی از مواردی که مانع از حس کردن علائم این عارضه می شود ، فلج پیش خواب است. زیرا فرد آرام آرام هوشیاری خود را از دست می دهد . حال اگر در این میان فردی در حین به خواب رفتن ، هوشیاری کافی را داشته باشد ، متوجه این موضوع خواهد شد که قادر به صحبت کردن و یا حرکت انگشتان خود نخواهد بود .

فلج پس خواب : همانطور که در ابتدا مقاله نیز در رابطه با حرکت سریع چشم ها یا همان REM اشاره کردیم ، باید بدانید که مرحله دیگری به نام NREM نیز وجود دارد که به حرکت غیر سریع چشم مربوط است . حال می خواهیم نگاه تخصصی تری بر چرخه خواب بیندازیم. زیرا این چرخه در مدت زمانی حدود ۹۰ دقیقه طول کشیده و ابتدا NREM اتفاق می افتد . شاید باور این موضوع برایتان سخت باشد اما حدود ۷۵ درصد از خواب شما را NREM تشکیل داده و پس از آن بدن شل شده و به مرحله REM که مربوط به خواب دیدن است وارد می شود .

برای اطلاع از وجود عارضه ای به نام فلج خواب فرد باید پیش از پایان مرحله REM هوشیار شده تا حرکات عضلات خود را چک کند . شاید از ساده ترین را ها ی کاهش این علائم بتوانیم به تعویض حالت خواب یا داشتن حس آرامش پیش از خواب اشاره کنیم که گرچه به طور حتم فلج خواب را درمان نکرده اما از شدت بروز ان ها می کاهد .

علائم فلج خواب

افرادی که مبتلا به فلج خواب می‌شوند ، ممکن است حالات و علائم متفاوتی را تجربه نمایند.

رایج ترین این علائم شامل :

عدم توانایی در حرکت
عدم توانایی در تکلم
اختلال در تنفس
ادراک آگاهانه
احساس “گیر کردن” یا “به دام افتادن”
و بعضا احساس تجربه خروج روح از بدن می‌باشد.

علائم ثانویه فلج خـواب شامل مواردی ؛ نظیر احساس فشار بر قفسه سینه ، ترس شدید ، اضطراب ، توهم و احساسات غیر عادی می‌باشد ( هرگز نمی توان با اطمینان گفت کدام یک از این علائم را هنگام وقوع فلج خواب تجربه خواهید نمود. )

علل فلج خواب

لازم به ذکر است که علت بروز اختلال فلج خواب ، می تواند در افراد مختلف با یکدیگر تفاوت داشته باشد ؛ اما در حالت کلی از متداول ترین علل ایجاد کننده این اختلال می توان به موارد ذیل اشاره داشت :

ژنتیک و وراثت
مصرف برخی داروها
مصرف مشروبات الکلی
نداشتن برنامه خواب منظم
بیماری های عصبی ؛ نظیر صرع و میگرن
قرارگیری در معرض امواج مغزی در زمان خواب
ابتلا به بیماری های روانی ؛ اعم از افسردگی ، اضطراب ، اختلال دوقطبی و مواردی از این قبیل

خوابیدن در حالت طاقباز ؛ ریسک وقوع فلج خـواب در افرادی که به پشت یا طاقباز می خوابند بیش از دیگر افراد است ؛ علت این مسئله هنوز مشخص نشده است ، اما نتایج تحقیقات به عمل آمده بیانگر این است که تقریبا بیش از نیمی از موارد فلج خـواب در افرادی به وقوع پیوسته است که در این حالت می خوابند.

درمان فلج خواب

تکنیک‌های مقابله

برخی از افراد در مواجهه با عارضه فلج خواب ، با تمرکز بر روی تکان دادن انگشتان خود مسبب القای حالت بیداری به جای حالت فلج خـواب شده و موفق به درمان این عارضه گشته اند. لذا در زمان وقوع فلج خـواب تلاش نمایید انگشتان دست یا پای خود را به صورت آگاهانه تکان دهید تا بر آن غلبه نمایید.

ارزیابی پزشکی

در بسیاری موارد ، فلج خواب ممکن است در اثر یک سری عوارض و بیماری‌های تشخیص داده نشده ایجاد شده باشد. لذا در صورت مواجهه با این عارضه ، به منظور تشخیص علل اختلال خواب ( مثل حمله خواب ) و بیماری های مغز و اعصاب ، معاینات و ارزیابی‌های پزشکی لازم را انجام دهید.

مصرف داروها

در صورتی که داروی خاصی مصرف می‌کنید که وقوع فلج خواب در شما بعد از شروع مصرف آن دارو آغاز شده است ، همین دارو می‌تواند علت فلج خـواب در شما باشد. در غیر این صورت و چنانچه مکررا دچار فلج خـواب می شوید می توانید بعضی از داروهایی که در درمان فلج خـواب موثر می باشند نظیر قرص های خواب ، داروهای مهار کننده انتخابی باز جذب سروتونین ( SSRI ) و داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای را مصرف نمایید.

تنظیم برنامه خواب

غالبا فـلج خواب به دلیل برنامه خواب نامنظم و بسیار متغیر و گاها به دلیل اختلال خواب رخ می دهد ، لذا داشتن یک برنامه خواب منظم راهکاری برای درمان فلج خـواب خواهد بود.

دکتر مونا حجازی