فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس شدید و غیرمنطقی از یک شی ، موقعیت یا فعالیت خاص همراه است. این ترس به قدری قوی است که می تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. افراد مبتلا به فوبیا معمولاً تمام تلاش خود را می کنند تا از منبع ترس خود دوری کنند ، حتی اگر بدانند که این ترس غیرمنطقی است و خطر واقعی وجود ندارد. این اختلال ممکن است در ابتدا جدی بنظر نیاید ؛ اما رفته رفته فرد را با علائم خود اذیت خواهد کرد. در این مقاله از سایت دکتر مونا حجازی بیشتر با این مشکل آشنا خواهیم شد.
مشخصه های اولیه فوبیا را بشناسید !
ترس غیرقابل کنترل : فرد نمی تواند ترس خود را مهار کند و به محض مواجهه با منبع ترس ، دچار اضطراب شدید می شود.
غیرمنطقی بودن ترس : ترس از چیزی که به طور واقعی خطرناک نیست یا احتمال وقوع آن بسیار کم است یکی دیگر از نشانه های فوبیا می باشد. به عنوان مثال ترس شدید از هواپیما ، در حالی که پرواز از بسیاری از فعالیت های روزمره ایمن تر است.
پایداری ترس : این ترس پایدار و مداوم است و به مرور زمان کاهش نمی یابد ، بلکه ممکن است حتی تشدید شود.
تلاش برای اجتناب : فرد مبتلا به فوبیا ممکن است رفتارهایی انجام دهد تا از مواجهه با منبع ترس خود جلوگیری کند ، که می تواند زندگی اجتماعی ، شغلی و شخصی او را تحت تأثیر قرار دهد.
چند نوع فوبیا وجود دارد ؟
فوبیا ها به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که هر کدام به نوعی ترس خاص مربوط می شوند. در ادامه ، به معرفی و توضیح برخی از رایج ترین انواع آن ها می پردازیم :
فوبیای خاص
این نوع فوبیا شامل ترس شدید و غیرمنطقی از اشیاء یا موقعیت های خاص است و برخی از انواع آن عبارتند از :
- آکروفوبیا : ترس از ارتفاعات آکروفوبیا نام دارد. افراد مبتلا به آکروفوبیا ممکن است از بودن در مکان های بلند مانند ساختمان های بلند، پل ها یا حتی ایستادن بر روی یک نردبان هراس داشته باشند.
- کلستروفوبیا : ترس از فضاهای بسته و محدود. این افراد ممکن است از سوار شدن درآسانسور، استفاده از تونل ها یا بودن در اتاق های کوچک اجتناب کرده و احساس خفگی به آن ها دست دهد.
- آراکنوفوبیا : ترس از عنکبوت ها. افراد مبتلا به آراکنوفوبیا ممکن است از دیدن عنکبوت ها یا حتی تصاویری از آن ها دچار وحشت شوند.
- اوفیدیوفوبیا : ترس از مار ها. این ترس می تواند تا حدی شدید باشد که فرد حتی از دیدن تصاویر مار ها نیز اجتناب کند.
- آویوفوبیا : ترس از پرواز. افراد مبتلا به آویوفوبیا ممکن است از سفر با هواپیما خودداری کنند یا در هنگام پرواز دچار اضطراب شدید شوند.
فوبیای اجتماعی
این نوع مشکل شامل ترس شدید و پایدار از موقعیت های اجتماعی یا عملکردی است که در آن ها فرد ممکن است مورد قضاوت قرار گیرد. برخی از موارد شامل:
- ترس از صحبت کردن در جمع : فرد از صحبت کردن یا ارائه مطلب در مقابل دیگران دچار وحشت می شود.
- ترس از تعاملات اجتماعی روزمره : مانند ملاقات با افراد جدید یا استفاده از دستشویی های عمومی
آگورافوبیا
آگورافوبیا ترس از قرار گرفتن در مکان ها یا موقعیت هایی است که فرار از آن ها دشوار یا غیرممکن به نظر می رسد، یا جایی که کمک فوری در دسترس نباشد. این نوع فوبیا می تواند منجر به اجتناب از فضاهای باز، جمعیت های زیاد یا حتی ترک منزل شود.
فوبیا خون ، تزریق و آسیب
این نوع فوبیا شامل ترس از خون ، تزریقات یا آسیب های جسمی است. برخی از انواع رایج آن عبارتند از :
- هموفوبیا : ترس از خون.
- تریفوبیا : ترس از تزریقات
- تروماتوفوبیا : ترس از جراحات یا آسیب‌های جسمی
فوبیای محیطی
ترس‌های مرتبط با عوامل محیطی مانند:
- آسترافوبیا : ترس از رعد و برق
- آکوافوبیا : ترس از آب که ممکن است شامل ترس از دریا ، استخرها یا حتی وان حمام باشد
- سیلوزوفوبیا : ترس از موج ها یا امواج بزرگ
فوبیای موقعیتی
ترس های مربوط به موقعیت های خاص مانند :
- کینوفوبیا : ترس از سگ ها
- میسوفوبیا : ترس از آلودگی و میکروب ها
فوبیای حیوانات
ترس های مربوط به حیوانات خاص مانند:
- زوفوبیا : ترس عمومی از حیوانات
- اینتومتوفوبیا : ترس از حشرات
آشنایی با انواع روش های درمان فوبیا
درمان فوبیا می تواند تأثیرات بسیار مثبتی بر زندگی فرد داشته و کیفیت زندگی او را بهبود بخشد. این درمان معمولاً توسط روانشناسان یا متخصص مغز و اعصاب انجام می شود که با بررسی علائم و انجام تست های روانشناسی ، وجود این اختلال تشخیص داده شده و روند درمانی مناسب آغاز می گردد. روش های مختلفی برای درمان فوبیا وجود دارد که بسته به شرایط فرد و شدت اختلال ، انتخاب می شوند. در ادامه به توضیح هر کدام از این روش های درمانی می پردازیم :
تکنیک شناختی
درمان های شناختی بر تغییر الگو های فکری منفی و غیر منطقی تمرکز دارد. این روش شامل :
- شناسایی افکار نادرست : بیمار یاد می گیرد که افکار نادرست و غیرمنطقی که منجر به ترس می شوند را شناسایی کند.
- تغییر افکار : با کمک روانشناس ، بیمار این افکار را به چالش می کشد و آن ها را با افکار منطقی تر جایگزین می کند.
- آموزش مهارت های مقابله‌ای : بیمار مهارت های جدیدی برای مقابله با ترس و اضطراب می آموزد.
تکنیک رفتاری
این نوع درمان بر تغییر رفتار های نادرست و اجتنابی تمرکز دارد که شامل :
- مواجهه درمانی : بیمار به تدریج و به صورت کنترل شده با منبع ترس خود مواجه می شود تا به آن عادت کند و اضطرابش کاهش یابد. این مواجهه می تواند به صورت واقعی یا تخیلی باشد.
تکنیک های آرام سازی
بیمار یاد می گیرد که با استفاده از تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق و تمرینات آرام‌سازی عضلانی ، اضطراب خود را کاهش دهد.
- حساسیت زدایی منظم : بیمار به تدریج و در محیطی آرام و کنترل شده با منبع ترس مواجه می شود و همزمان تکنیک های آرام سازی را تمرین می کند.
تکنیک تعلیمی
این روش شامل آموزش و اطلاع رسانی به بیمار درباره فوبیا و روش های مقابله با آن است. مواردی که در این تکنیک مطرح می شوند عبارتند از :
- آموزش درباره فوبیا : بیمار اطلاعات کاملی درباره ماهیت فوبیا، علل آن و چگونگی مقابله با آن دریافت می کند.
- آموزش مهارت‌های مقابله‌ای : به بیمار مهارت های خاصی آموزش داده می شود که به او کمک می کند تا با ترس ها و اضطراب های خود به شیوه‌ای مؤثرتر برخورد کند.
- تشویق به مواجه : بیمار تشویق می شود تا به تدریج و با برنامه ریزی دقیق با منبع ترس خود مواجه شود.
دارودرمانی
در برخی موارد استفاده از دارو ها می تواند به کاهش علائم فوبیا کمک کند. این روش معمولاً در کنار روان درمانی استفاده می شود و شامل :
- داروهای ضداضطراب : مانند بنزودیازپین ها که برای کاهش اضطراب و آرامش بخشی مورد استفاده قرار می گیرند.
- داروهای ضدافسردگی : مانند SSRIها (مهارکننده های بازجذب سروتونین) که می توانند به کاهش علائم اضطراب و فوبیا کمک کنند.
- بتا بلوکرها : که برای کاهش علائم جسمی اضطراب مانند تپش قلب و لرزش استفاده می شوند.
