تعویض مفصل شانه یا آرتروپلاستی شانه (SA) یکی از روش های جراحی است که برای درمان مشکلات مفصل شانه به ویژه در بیماران مبتلا به آرتروز شانه یا آسیب های شدید مفصلی انجام می شود. این عمل جراحی معمولا زمانی توصیه می شود که روش های غیر جراحی مثل دارو ها، فیزیوتراپی و تزریق های کورتیکوستروئید اثر نداشته باشد و درد شانه و اختلال در حرکت شانه باعث کاهش کیفیت زندگی بیمار شود. در این مقاله از دکتر مونا حجازی بهترین متخصص مغز و اعصاب به سوالات شما در باره تعویض مفصل شانه پرداخته ایم.
ساختار مفصل شانه
مفصل شانه یکی از مفاصل پیچیده و پرتحرک بدن است که از اتصال سه استخوان اصلی تشکیل می شود: استخوان بازو (هومیروس)، استخوان کتف (اسکاپولا) و استخوان ترقوه (کلاویکولا). این مفصل به‌وسیله لیگامان ها، تاندون ها و عضلات مختلف تقویت می شود. آسیب به هر یک از این ساختار ها می تواند منجر به درد و کاهش عملکرد شانه شود.
دلایل انجام تعویض مفصل شانه
دلایل عمده برای انجام تعویض مفاصل شانه عبارتند از:
- آرتروز شانه: یکی از شایع ترین دلایل آرتروپلاستی شانه است. آرتروز می تواند باعث تخریب غضروف مفصلی شود که منجر به درد شدید و محدودیت حرکتی می شود.
- آسیب های شدید شانه: آسیب های حاد یا مزمن مانند شکستگی های شانه یا پارگی های شدید تاندون های شانه می توانند باعث تخریب مفصل شوند.
- آسیب های ناشی از مشکلات مادرزادی یا مفصلی: برخی افراد به طور مادر زادی مشکلاتی مانند ناپایداری شانه یا سایر اختلالات مفصلی دارند که به مرور زمان نیاز به تعویض مفصل را ایجاد می کند.
- آسیب های ناشی از بیماری های التهابی: مانند بیماری روماتوئید که می تواند به مفصل شانه آسیب وارد کند.
انواع تعویض مفصل شانه
آرتروپلاستی شانه به دو نوع اصلی تقسیم می شود:
- آرتروپلاستی شانه به روش آناتومیک: در این روش، پروتزهای جدید جایگزین قسمت های آسیب‌دیده مفصل شانه می شوند. این پروتزها معمولا به گونه ای طراحی شده اند که مشابه مفصل طبیعی شانه عمل کنند.
- آرتروپلاستی شانه به روش روتاتور کاف: این روش برای افرادی که تاندون های شانه آن ها آسیب جدی دیده یا از بین رفته است، استفاده می شود. در این روش، پروتز به گونه ای طراحی می شود که کارکرد تاندون های آسیب دیده را جبران کند.
فرآیند جراحی تعویض مفصل شانه
آرتروپلاستی کامل شانه یک عمل جراحی پیچیده است که تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی انجام می شود. جراح از طریق یک برش نسبتا بزرگ در ناحیه شانه، مفصل آسیب دیده را خارج کرده و پروتز جدید را جایگزین می کند. این عمل معمولا حدود ۱ تا ۲ ساعت طول می کشد.
دوره نقاهت و بهبودی
دوره نقاهت پس از تعویض مفصل شانه معمولا چندین ماه طول می کشد. در ابتدا، بیمار باید از یک آتل یا اسلینگ برای محافظت از شانه استفاده کند. فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود دامنه حرکتی شانه و تقویت عضلات اطراف مفصل دارد. معمولا بیمار قادر است بعد از ۶ هفته شروع به حرکت دادن شانه کند و بعد از ۳ تا ۶ ماه، به طور کامل به فعالیت های روزمره خود بازگردد.
عوارض احتمالی جراحی
همانند هر عمل جراحی، تعویض مفصل شانه نیز ممکن است با برخی از عوارض همراه باشد. از جمله این عوارض می‌توان به عفونت، لخته شدن خون (ترومبوز)، آسیب به عصب ها یا عروق خونی، عدم تحرک مناسب پس از عمل، خرابی یا جابجایی پروتز اشاره کرد.
عمل برداشت بخش هایی از مفصل شانه برای چه کسانی مناسب نیست؟
- افرادی که به بیماری های سیستمیک کنترل نشده مبتلا هستند: افرادی که به بیماری های مزمن و سیستمیک مانند دیابت کنترل نشده، بیماری های قلبی و عروقی شدید، یا مشکلات تنفسی شدید مبتلا هستند، ممکن است برای جراحی تعویض مفصل شانه مناسب نباشند. این بیماری ها ممکن است خطر عفونت یا مشکلات مربوط به بهبودی را افزایش دهند.
- افرادی که مشکلات روانی یا عصبی دارند: افرادی که به اختلالات روانی یا عصبی شدید مبتلا هستند و قادر به پیگیری درمان و دستورات پزشک نیستند، ممکن است در معرض خطر عوارض ناشی از عمل جراحی قرار گیرند. به‌ویژه پس از جراحی، بیماران نیاز به پیگیری دقیق فیزیوتراپی و مراقبت های بعد از عمل دارند که ممکن است برای این افراد دشوار باشد.
- افرادی که عفونت فعال در بدن دارند: اگر فرد دچار عفونت فعال باشد، مخصوصا در ناحیه شانه یا سایر قسمت های بدن، عمل تعویض مفصل شانه ممکن است به دلیل خطر انتشار عفونت به مفصل جدید، مناسب نباشد. عفونت ها می‌توانند فرآیند بهبودی را مختل کرده و به عوارض جدی منجر شوند.
- افرادی که کیفیت استخوانی ضعیفی دارند: در برخی از بیماران، استخوان های شانه ممکن است به دلیل پوکی استخوان یا سایر مشکلات استخوانی ضعیف شده باشد. در این موارد، ممکن است مفصل شانه نتواند به درستی از پروتز جدید پشتیبانی کند و این مسئله می تواند منجر به جابجایی پروتز یا دیگر مشکلات شود.
- افرادی که به بیماری های التهابی شدید مبتلا هستند: در مواردی که بیماری های التهابی مانند روماتوئید آرتریت به شدت مفصل شانه را تحت تاثیر قرار داده اند، ممکن است تعویض مفصل شانه به دلیل تغییرات شدید در آناتومی شانه و ضعف ساختار های اطراف مفصل مناسب نباشد.
نتیجه‌گیری
طبق گفته دکتر مونا حجازی بهترین متخصص مغز و اعصاب تعویض مفصل شانه یک روش مؤثر برای درمان درد و محدودیت حرکتی ناشی از مشکلات شدید شانه است. این جراحی به بیماران کمک می کند تا کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند و بتوانند به فعالیت های روزمره خود بازگردند. البته، این جراحی نیازمند دوره نقاهت و فیزیوتراپی پس از عمل است و ممکن است عوارضی داشته باشد، بنابراین تصمیم گیری در مورد آن باید با مشاوره دقیق و بررسی شرایط فردی هر بیمار انجام شود.
