پارکینسون یا فلج لرزان ، پس از آلزایمر دومین بیماری مهم جهان می باشد. این بیماری، به معنای مرگ و اختلال عملکرد سلول های عصبی یا نورون ها می باشد. نوعی اختلال پیش رونده سیستم عصبی مرکزی است و روی سلول های عصبی مغز تولید کننده دوپامین تاثیر می گذارد. دکتر مونا حجازی بهترین متخصص مغز و اعصاب تهران در رابطه با این بیماری توضیحاتی را بیان نموده اند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
از بیماری پارکینسون چه می دانید؟!
بیماری فلج لرزان، یک ناهنجاری سیستم عصبی پیشرونده است که حرکت را تحت تاثیر قرار می دهد. گاهی اوقات علائم با یک لرزش نامحسوس در یکی از دست ها شروع می شوند. لرزش ها رایج هستند ؛ ولی این ناهنجاری ، معمولا باعث سفت شدگی یا کند شدن حرکت فرد می شود. تاکنون هیچ گونه آزمایش خاصی برای تشخیص آن وجود ندارد. لذا تشخیص این بیماری امری دشوار است. عموما پزشکان برای تشخیص این بیماری ویژگی های اساسی اختلال حرکتی در فرد را مورد بررسی قرار می دهند.
علائم بیماری فلج لرزان
طبق گفته دکتر حجازی بهترین دکتر مغز و اعصاب در تهران ؛ در مراحل اولیه بیماری پارکینسون ، هیچ علائمی در حالات صورت شما پدیدار نمی شود. گاهی بازوهای شما در هنگام راه رفتن ، تلوتلو می خورد و صحبت کردن شما نیز گاهی یکنواخت یا بریده بریده می شود. لازم به ذکر است که با پیشرفت موقعیت در طول زمان ، علائم بیماری پار کینسون بدتر می شود. علائم رایج این بیماری عبارتند از :
- در حالت استراحت ، دست و پا درگیر لرزش می شود.
- انجام حرکات به کندی صورت می پذیرد.
- دست ، پا و بدن دچار سختی و خشکی می شوند.
- تعادل بدن از بین می رود.
دلایل ابتلا به بیماری پارکینسون
سلول های عصبی مغز ، به منظور کنترل حرکت عضلات از ماده شیمیایی به نام دوپامین استفاده می کنند. در صورت بروز پارکینسون ، سلول های مغزی مولد دوپامین به تدریج از بین رفته و دچار مرگ می شوند. به دنبال این امر ، سلول های کنترل کننده حرکات بدن ، قادر به ارسال پیام ها به عضلات نخواهند بود لذا کنترل عضلات مختل شده و به مرور زمان این آسیب دیدگی شدت می یابد. متاسفانه تا کنون برای از بین رفتن سلول ها دلیل مشخصی به دست نیامده است. بیماری پارکینسون جزو شایع ترین مشکلات دستگاه عصبی در افراد مسن می باشد و غالبا پس از ۵۰ سالگی بروز می نماید.
در برخی موارد، بیماری فلج لرزان موروثی می باشد. مبتلایان این بیماری بیشتر در میان مردان می باشد البته در میان زنان هم احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد. بیماری پارکينسون ، اغلب به دلیل مسائل ژنتیکی در افراد جوان نیز بروز می نماید. ابتلا به این بیماری در میان کودکان به ندرت رویت می شود.
برخی از این علائم عبارتند از :
- احساس خستگی مفرط در طول روز و بیقراری در طول خواب
- اختلال در گفتار
- مشکل در بلع غذا
- اشکال در حافظه
- یبوست
- زوال عقل
علائم بالینی بیماری پارکینسون
برخی از علائم شاخص بیماری فلج لرزان را در ذیل به طور مختصر بیان نموده ایم.
- ایجاد لرزش یا در اصطلاح پزشکی ترمور ، در بدن حتی در هنگام استراحت
- اختلال در تعادل و کندی حرکت
- انقباض یا خشکی اعضای بدن
- و غیره
افراد چنانچه متوجه هر یک از علائم مذکور در خود شوند ؛ بخصوص این که این علائم در یک سمت بدن بیش از سمت دیگر باشد ، باید سریعا به بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران و شهر محل زندگی خود مراجعه کنند تا تحت بررسی قرار گیرند. همانطور که اشاره نمودیم علائم پارکینسون در ابتدا در یک سمت از بدن ، ظاهر می گردد ؛ حال آن که این علائم ، به مرور زمان به سمت دیگر بدن انتقال یافته و منجر به کندی حرکات بدن بیمار و ایجاد ضعف و سستی در حفظ تعادل وی می شوند.
افزون بر علائمی که برای بیماری پار کینسون ذکر شد ، برخی علائم وجود دارند که امکان دارد در تمامی افراد به چشم نخورند. اما در هر صورت ، تشخیص ، ارزیابی و درمان این بیماری از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
تشخیص و ارزیابی بیماری پارکینسون
به گفته دکتر مونا حجازی ، بهترین متخصص مغز و اعصاب تهران ، هیچ تست خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. بهترین دکتر فوق تخصص مغز و اعصاب ( نورولوژیست ) که در زمینه مشکلات سیستم عصبی ، دوره دیده است ؛ بیماری پار کینسون را بر اساس تاریخچه پزشکی شما ، تشخیص داده ؛ علائم و نشانگان را بررسی کرده و آزمایش فیزیکی و نورولوژیکی را انجام می دهد. نورولوژیست ، یک اسکن توموگرافی رایانه ای تک فوتونی ( SPECT ) ، که تصویر برداری ترانسپورتر دوپامین ( DaTscan ) نامیده می شود را توصیه می کند.
اگرچه این می تواند به پشتیبانی از مشکوک بودن به ابتلای شما به بیماری پارکینسون کمک کند ، ولی این علائم و آزمایشات نورولوژیکی است که در نهایت تشخیص صحیح را تعیین می نماید. پزشک ، انجام تست های آزمایشگاهی از قبیل تست خون را برای جلوگیری از مشکلات دیگری که ممکن است باعث بروز علائم در شما شده باشد ؛ توصیه می کند. تست های تصویر برداری از قبیل MRI ، اولتراسوند مغز و اسکن های PET ؛ برای کمک به جلوگیری از ناهنجاری های دیگر استفاده می شود. موارد زیر ، عموما به منظور تشخیص و ارزیابی افراد مشکوک به ابتلا به بیماری پارکينسون صورت می پذیرند ؛ که عبارتند از :
- نورولوژیست بدین منظور ، به انگشت دست و انگشت شست بیمار به طور همزمان ، ضربه می زند یا این که جهت بررسی کندی و اختلال حرکت بیمار ، به پای وی ضربه می زند.
- از بیمار مبتلا به پارکینسون می خواهد دست خود را در حالی که به طور ریلکس نشسته ، شل کند تا به این ترتیب در صورت وجود لرزش در دست بیمار حتی در حین استراحت ، متوجه آن گردد.
- بهترین متخصص مغز و اعصاب تهران یا دیگر شهر های ایران ، از بیمار می خواهد تا عضلات خود را در حین حرکت ساق پا ، گردن و بازوها شل کند تا به این ترتیب سفتی اندام های وی را مورد بررسی قرار دهد.
- در آخر این که نورولوژیست باید حفظ تعادل بیمار را در حالت ایستاده و همراه با هل دادن جزئی بیمار نیز بررسی نماید.
عوامل خطر بیماری پارکینسون
- سن : افزایش سن یکی از خطرات ابتلا به این بیماری می باشد. به طور کلی می توان گفت ۳ درصد از افراد ۶۵ سال و بالای ۵ درصد از کسانی که ۸۵ سال هستند در معرض ابتلا به این بیماری می باشند. بیماری پارکینسون اختلال بر سیستم عصبی می باشد که معمولا در افراد مسن دیده می شود. از آنجایی که این عارضه ارثی نیست ، جهش های ژنتیکی به طور تصادفی اتفاق می افتد و اغلب محققان می گویند ترکیب عوامل محیطی و ترکیب ژن ها می تواند در وقوع آن موثر باشد. به ندرت پیش می آید که افراد جوان این بیماری را تجربه کنند. این بیماری در اواخر و یا اواسط زندگی شروع شده و با افزایش سن ، خطر مبتلا شدن به این عارضه افزایش می یابد . حدود سنی افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا می شوند از ۶۰ سال به بالا اتفاق می افتد.
- وراثت : به ندرت اتفاق می افتد که این بیماری از والدین به کودکانشان انتقال یابد. در بیشتر موارد می توان گفت که پارکینسون ارثی نمی باشد. در صورتی که عضو درجه یک خانواده به پارکینسون مبتلا باشد ممکن است ۳ درصد خطر ابتلا را در افراد دیگر خانواده بیشتر کند این بدان معنی است که خواهر ، برادر ، پدر و یا مادر که دارای این بیماری می باشند کمی خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد.
- جنسیت : تحقیقات نشان دهنده ابتلای بیشتر مردها به بیماری پارکینسون نسبت به خانم ها می باشد زیرا هورمون های استروژنی که در بدن زنان موجود است از سلول های عصبی آن ها محافظت می کند.
- عوامل محیطی : در صورتی که افراد در معرض آفت کش ها و علف کش ها قرار بگیرند خطر ابتلا به پارکینسون در این افراد بیشتر می باشد.
درمان بیماری پارکینسون
به طور کلی جهت درمان بیماری فلج لرزان ، شیوه های درمانی مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. اما از آن جا که این بیماری فرآیند پیشرونده ای دارد و به صورت تدریجی منتج به کاهش عملکرد فرد می گردد ، درمان زود هنگام آن جهت کنترل و پیشگیری از سیر پیشرونده بیماری بسیار حائز اهمیت می باشد. میزان آزار دهندگی علائم یکسان در مورد بیماران مختلف ، مشابه نمی باشد. لذا علائم این بیماری در بیماران مختلف دارای تفاوت هایی می باشد.
درمان های غیر تهاجمی بیماری پارکینسون
یک فرد مبتلا به پارکینسون ، گاهی چندین علامت را به طور همزمان تجربه می کند ؛ بررسی تاریخچه پزشکی و ارزیابی فیزیکی شما ، موضوع اصلی در اولویت بندی بعنوان بخشی از استراتژی مدیریت ، در نظر گرفته می شود. علیرغم این که فیزیوتراپی بر روی بروز فیزیکی ناهنجاری تمرکز می کند ، ولی فراموش نکنید که علائم دیگر تاثیرگذار بر روی سبک زندگی شخص نیز باید مد نظر قرار داده شود.
از جمله راه های درمان غیر تهاجمی برای پارکینسون می توان به موارد زیر اشاره کرد:
گفتار درمانی : بسیاری از افرادی که به پارکینسون مبتلا هستند در بلع و قورت دادن غذا مشکل دارند . به همین دلیل کمک گرفتن از مشاور و تراپیست در این حوزه می تواند به آن ها کمک کند تا این مشکلات را حل کنند.
کار درمانی: در این روش ، متخصص می تواند قسمت ها و اندام هایی که اختلال در آن ها ، در زندگی روزمره شما اثر منفی گذاشته را شناسایی کرده و روی آن مسئله کار کنند به این ترتیب می توانید فعالیت های روزمره خود را به خوبی و بدون نیاز به دیگران انجام دهید.
رژِیم و برنامه غذایی مناسب :
برای برخی افراد که از پارکینسون رنج می برند ، دنبال کردن یک برنامه غذایی و رژیم مناسب می تواند در کنترل و پیشگیری از برخی عوامل موثر باشد. فواید داشتن رژیم غذایی مناسب را می توان به شرح زیر نوشت :
افزایش مصرف فیبر و مایعات در وعده های روزانه می تواند از ابتلای شما به یبوست که مشکل بسیاری از بیماران است ، جلوگیری کند.
افزایش مصرف نمک و داشتن وعده های زیاد با حجم کم باعث می شود تا فشار خون و سرگیجه نداشته باشید.
علاوه بر موارد بالا ، چنانچه یک برنامه غذایی خوب و مناسب را دنبال کنید ، دچار کاهش وزن ناخواسته و غیر طبیعی نخواهید شد.
اهداف فیزیوتراپی در درمان پارکینسون
- حفظ و بهبود سطوح عملکرد و استقلال ، که به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک می کند.
- استفاده از ورزش و استراتژی های حرکت برای بهبود تحرک
- اصلاح و بهبود الگوهای حرکت و طرز نشستن ناهنجار
- آموزش دادن به شخص مبتلا به پارکینسون و پرستار یا اعضای خانواده او
- به حداکثر رساندن قدرت ماهیچه و انعطاف پذیری مفصل
- اصلاح و بهبود طرز نشستن و تعادل و به حداقل رساندن خطرات زمین خوردن
- ارتقا دادن تاثیرات دارو درمانی
ورزش و پارکینسون
از اهمیت ورزش در درمان و جلوگیری از پیشروی بیماری ها نباید غافل بود ، انجام فعالیت های ورزشی ، سبب افزایش ترشح دوپامین شده و به این ترتیب تا حدود قابل توجهی می تواند در بهبود عملکرد بیماران مبتلا به فلج مغزی لرزان موثر واقع گردد.
همچنین از آن جا که ورزش ، منجر به تقویت عضلات می شود می تواند موجب افزایش تعادل بدن نیز گردد. لذا به منظور کمک به حفظ تعادل در افراد مبتلا به پارکینسون توصیه می شود ۳ الی ۴ بار در طول هفته و به صورت منظم ورزش کنند. ناگفته نماند که مقصود از حرکات ورزشی می تواند ؛ شامل هر یک از موارد پیاده روی ، شنا یا به طور کلی هر نوع ورزشی که برای بیمار راحت است باشد.
تاثیر ورزش درمانی برای افراد مبتلا به فلج لرزان
دکتر مونا حجازی به افرادی که در تهران زندگی می کنند یا برای درمان پارکینسون به تهران می آیند و به ایشان مراجعه می کنند انجام فعالیت های ورزشی را توصیه می کنند ؛ چرا که فعال بودن ، یکی از مهم ترین چیزهایی است که می توان برای حفظ سلامت جسمی و روحی خود انجام دهید. ورزش ، پیشرفت بیماری پار کینسون را دستخوش تغییر می کند ؛ ولی برای حفظ کیفیت زندگی ، الزامی می باشد.
مطالعات نشان می دهد افراد مبتلا به فلج لرزانی که ورزش می کنند ، در مقایسه با افرادی که ورزش نمی کنند ، در دارز مدت ، زندگی خود را با شرایط بهتری سپری می کنند. افراد مبتلا به پارکینسون ؛ به منظور پیشگیری از عدم فعالیت ، به ورزش کردن نیاز دارند. حرکت کردن ، حرکات کششی و ورزش کردن ؛ می تواند به پیشگیری از تاثیرات ثانویه از قبیل موارد زیر کمک کند :
- طرز نشستن نادرست
- کاهش دامنه حرکت ( از بین رفتن انعطاف پذیری )
- کاهش قدرت بخصوص در ماهیچه هایی که بدن شما را صاف نگه داشته و باعث خم شدن به جلو می شود.
- کاهش طاقت ( از نفس افتادن و خسته شدن )
- تعادل ضعیف
- برخی افراد اذعان کرده اند که با فعال بودن ، قدرت انعطاف پذیری و تعادل خود را به دست آورده اند.
در این جا به برخی از روش هایی که افراد به پارکینسون در تهران یا دیگر شهر های ایران باید برای فعال بودن انجام دهند اشاره خواهد شد:
فعالیت های ایروبیک از قبیل :
- استفاده از تردمیل
- استفاده از دوچرخه ثابت
- پیاده روی
- شنا
- رقص
فعالیت های دیگر از قبیل :
- یوگا
- تای چی
- پیلاتز
- گلف
- باغبانی
- بنشین پاشو
طول عمر بیماران پارکینسون
طول عمر افراد مبتلا به پارکینسون:
یکی از سوالات پر تکرار بیماران مبتلا به پارکینسون از دکتر مونا حجازی که بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران هستند ، طول عمر افراد درگیر است .
به طور میانگین ، طول عمر افراد مبتلا به پارکینسون ۸۱ سال محاسبه شده که با میانگین امید به زندگی جهانی برابر است. اما باید پذیرفت که بیش از هر چیزی ، امید به زندگی و طول عمر افراد به روحیه فرد و اینکه آیا واقعا درمان را جدی و به امید بهبودی دنبال می کند یا خیر ، وابسته است : ممکن است فردی در سن پائین به پارکینسون دچار شود ، مدت زیادی با بیماری دست و پنجه نرم کرده ولی نهایتا شکست بخورد ولی یک فرد ۶۵ ساله مدت کمی درگیر بیماری باشد و نهایتا بیش از ۸۱ سال هم زندگی کند.
به طور خلاصهمی توان گفت عوامل بسیار زیادی وجود دارند که بر روی طول عمر این بیماران تاثیر می گذارد که می توان از میان آن ها به موارد ذیل اشاره نمود:
- آسپیراسیون : یک اصطلاح پزشکی در رابطه با موقعیتی است که در آن جسم یا غذا وارد نای و ریه های بیمار شود. این حالت می تواند موجب ایجاد سرفه ، مشکلات تنفسی ، به وجود آمدن احساس ناراحتی و گاهاً خفگی شود.
- ترومبوز ورید عمقی : یک لخته خون است که در رگ های که بر روی سطح پوست نباشند ایجاد می شود. DVT می تواند در هر نقطه از بدن بیمار مبتلا به پارکینسون رخ دهد ، اما در بیشتر مواقع در پا بیماران دیده می شود. جدی ترین و مهم ترین عارضه وقوع این اتفاق آمبولی ریوی می باشد. علائم این عارضه تنگی نفس ، درد در قفسه سینه ، ضربان قلب تند ، احساس سرگیجه ، ورم پا و غیره می باشد.
- آمبولی ریوی : انسداد شریان های است که خون را به ریه ها می رسانند. معمولا انسداد لخته خون مانع از رسیدن اکسیژن به بافت ریه خواهد شد.
علت مرگ در بیماران
پارکینسون در زندگی افراد تاثیر بسیار بدی خواهد گذاشت. از دست دادن امید به زندگی و بهبود وضعیت ، داشتن بیماری های مرتبط با سن ، ابتلا به سکته مغزی و غیره موجب مرگ این بیماران می شود. اما شایع ترین علت مرگ در این افراد ذات الریه می باشد ، چرا که این بیماری توانایی بیماران را در زمان بلع با اختلال رو به رو می کند ، علاوه بر آن نیز به وجود آمدن اختلال در گفتار و صحبت کردن آن ها باعث می شود بیماران مبتلا به فلج لرزان نتوانند به خوبی از خود مراقبت کنند.
سوالات متداول
- کدام عوارض از بیماری پارکینسون بیشتر عذاب آور است ؟
برخی از بیماران نیز یبوست را عامل آزردگی خود می دانند. برخی رعشه دائمی دست‌ها را دلیل آزردگی خود از این بیماری عنوان می کنند. لذا متناسب با نگرانی های بیمار ، برنامه درمانی مناسب ارائه می گردد. متاسفانه هیچ نوع درمانی جهت بهبودی یا کند کردن روند سیر این بیماری وجود ندارد اما عوامل ژنتیکی و زیست محیطی نقش موثری در ابتلا به این بیماری ایفا می کنند.
مبتلایان به پارکینسون ، می توانند زندگی خود را با استفاده از اقدامات بسیاری حفظ نمایند. برای درمان علائم بیماری ، داروهایی وجود دارد که عمدتا در مراحل اولیه بیماری ، این داروها تجویز می شوند. البته چندین نوع جراحی و روش های غیردارویی نیز برای درمان علائم این بیماری وجود دارد. تامین دوپامین مغز از اصلی ترین راه های درمان این بیماری می باشد. لذا توسط داروهایی است که در مغز تبدیل به دوپامین می‌شوند دوپامین مغز تامین می شود.
از عوارض مصرف داروها می توان به بی‌اشتهایی ، تهوع ، کاهش حس بویایی ، یبوست و خشکی دهان اشاره کرد. لذا توصیه می شود جهت کاهش عوارض گوارشی دارو همراه با غذا مصرف شود . فیزیوتراپی به دلیل جلوگیری از پیشرفت بیماری و ممانعت از محدودیت های عملکردی در درمان بسیار موثر خواهد بود.
