تومور نخاعی از بیماری های جدی و نسبتاً نادر دستگاه عصبی مرکزی است که می‌تواند عملکرد نخاع را مختل کرده و علائمی مانند درد ، ضعف عضلانی ، بی حسی یا حتی فلج ایجاد کند. هنگامی که این تومورها به درمان های دارویی پاسخ نمی دهند یا فشار زیادی بر روی نخاع وارد می کنند ، جراحی تومور نخاعی بهترین و مؤثرترین روش درمانی محسوب می شود. در ادامه ، با روند انجام عمل توسط متخصص مغز و اعصاب ، علائم ، عوارض ، مراقبت های بعد از جراحی و احتمال بازگشت تومور آشنا می شوید.
تومور نخاعی چیست؟
تومور نخاعی به رشد غیر طبیعی سلول ها در داخل یا اطراف نخاع گفته می شود. این توده ممکن است خوش خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشد. بسته به محل قرارگیری ، تومورها ممکن است درون خود نخاع (اینتراتورال) ، روی پوشش آن (مننژیوم) یا بیرون از آن در مهره ها رشد کنند. تشخیص دقیق نوع و محل تومور برای تعیین روش درمانی و جراحی تومور نخاعی اهمیت زیادی دارد.
برای دریافت مشاوره تخصصی از دکتر مونا حجازی، فرم زیر را تکمیل نمایید.
جراحی تومور نخاعی چگونه انجام می شود؟
عمل تومور نخاعی یک فرایند حساس است که معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می گیرد. هدف از این عمل ، برداشتن کامل یا تا حد ممکن تومور بدون آسیب به بافت های عصبی اطراف است. مراحل انجام عمل شامل موارد زیر است:
- بررسی و تصویربرداری پیش از عمل: پیش از جراحی ، MRI یا سی تی اسکن برای تعیین موقعیت و اندازه دقیق تومور انجام می شود. در برخی موارد ، برای تشخیص نوع تومور نیز نمونه برداری (بیوپسی) صورت می گیرد.
- دسترسی به تومور: جراح از طریق پشت بدن و با ایجاد برش در ناحیه مهره ها به نخاع می رسد. در این مرحله ممکن است از روش هایی مانند لامینکتومی (برداشتن بخشی از استخوان مهره برای دسترسی بهتر به تومور) جهت جراحی تومور نخاعی استفاده شود.
- برداشت تومور: بسته به نوع و چسبندگی تومور به بافت عصبی ، جراح آن را به طور کامل یا جزئی خارج می کند. در مواردی که تومور به اعصاب حیاتی چسبیده باشد ، برای جلوگیری از فلج ، ممکن است بخشی از آن را باقی بگذارند.
- بستن محل جراحی و مراقبت های اولیه: پس از خارج سازی تومور ، ناحیه جراحی بخیه زده می شود و بیمار برای چند روز در بخش مراقبت ویژه بستری خواهد بود تا عملکرد عصبی و علائم حیاتی او به دقت تحت نظر قرار گیرد.
⏱️ مدت زمان جراحی تومور نخاعی و بستری در بیمارستان
مدت زمان عمل تومور نخاعی معمولاً ۳ تا ۶ ساعت است.
پس از جراحی، بیمار بسته به شرایط جسمی و نوع تومور، بین ۳ تا ۷ روز در بیمارستان بستری می ماند.
بازگشت به فعالیت های روزمره معمولاً بین چند هفته تا چند ماه زمان می برد و به روند ترمیم بافت ها و بهبود عملکرد عصبی بستگی دارد.
عوارض احتمالی بعد از جراحی تومور نخاعی
عمل جراحی تومور نخاع ، با وجود مؤثر بودن ، ممکن است با برخی عوارض موقت یا دائمی همراه باشد. آشنایی با این عوارض به بیمار کمک می کند تا با آمادگی بیشتری وارد روند درمان شود و مراقبت های لازم را رعایت کند:
- درد محل جراحی: دردهای عضلانی و استخوانی در ناحیه پشت بدن طی چند هفته اول طبیعی است و با داروهای مسکن یا فیزیوتراپی قابل کنترل است.
- بی‌حسی یا گزگز: احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن در اندام ها معمولاً به علت تحریک اعصاب است و در اغلب موارد موقتی می باشد.
- ضعف عضلانی: در اثر دستکاری اعصاب ممکن است ضعف در اندام ها ایجاد شود که با فیزیوتراپی تدریجاً برطرف می شود.
- اختلال در راه رفتن و تعادل: به ویژه در جراحی های مربوط به نواحی کمری یا گردنی نخاع شایع تر است.
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع: در صورت آسیب به اعصاب کنترل کننده مثانه و روده ممکن است این عارضه رخ دهد.
- نشت مایع مغزی نخاعی: در برخی بیماران ، مایع شفاف از محل بخیه خارج می شود که معمولاً با استراحت و درمان دارویی بهبود می یابد.
- عفونت محل عمل: در اثر ضعف سیستم ایمنی یا رعایت نکردن بهداشت زخم ممکن است بعد از جراحی تومور نخاعی ، عفونت ایجاد شود.
- عود یا باقی ماندن تومور: در تومورهای بدخیم یا چسبنده احتمال بازگشت وجود دارد و نیاز به پیگیری تصویربرداری (MRI) و درمان های مکمل مانند رادیوتراپی دارد.
نکته: بیشتر این عوارض موقتی هستند و با رعایت دقیق توصیه های پزشک و انجام فیزیوتراپی قابل کنترل و درمان هستند.
🧠 آیا تومور نخاعی کشنده است؟
پاسخ به این سؤال بستگی به نوع تومور دارد. تومور نخاعی خوش خیم معمولاً رشد آهسته ای دارد و در صورت جراحی به موقع، به طور کامل برداشته می شود. این نوع تومور معمولاً کشنده نیست اما در صورت تأخیر در درمان، ممکن است باعث ضعف دائمی یا فلج شود.
در مقابل، تومور نخاعی بدخیم می تواند به بافت های اطراف نفوذ کرده و حتی به اندام های دیگر مانند مغز، ریه یا استخوان ها متاستاز دهد. در چنین شرایطی ، درمان ترکیبی شامل جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی لازم است. در صورت عدم درمان، این نوع تومور می تواند خطرناک یا کشنده باشد.
مراقبت های بعد از جراحی تومور نخاعی
رعایت مراقبت های بعد از عمل تأثیر مستقیم بر سرعت بهبودی و جلوگیری از عوارض دارد. مهم ترین نکات عبارتند از:
- استراحت کافی: از انجام فعالیت های سنگین یا خم شدن ناگهانی خودداری کنید.
- استفاده از کمربند یا گردنبند طبی: طبق تجویز پزشک برای حفظ ثبات ستون فقرات.
- فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی: جهت تقویت عضلات و بازیابی حرکت طبیعی بدن.
- مصرف داروهای تجویز شده: شامل آنتی بیوتیک ها ، داروهای ضد درد و ضد التهاب.
- پیگیری تصویربرداری منظم (MRI): برای اطمینان از عدم بازگشت تومور یا ایجاد بافت اسکار.
- توجه به عملکرد روده و مثانه: در صورت بروز بی اختیاری یا تغییرات عملکرد ، باید فوراً به پزشک اطلاع دهید.
🔁 آیا تومور نخاع بعد از جراحی تومور نخاعی بر می گردد؟
احتمال بازگشت تومور نخاعی بعد عمل به نوع آن (خوش‌خیم یا بدخیم) و میزان برداشت در جراحی بستگی دارد. در موارد خوش خیم، اگر تومور به طور کامل برداشته شود، احتمال عود بسیار کم است. اما در تومورهای بدخیم یا چسبنده، ممکن است سلول هایی باقی بمانند و نیاز به درمان های تکمیلی مانند رادیوتراپی یا شیمی درمانی وجود داشته باشد.
سخن آخر
عمل جراحی تومور نخاعی یکی از مؤثرترین روش ها برای حذف فشار از روی نخاع و پیشگیری از آسیب های عصبی دائمی است. تشخیص زودهنگام ، انتخاب جراح مغز و اعصاب با تجربه ، رعایت دقیق مراقبت های پس از عمل و پیگیری تصویربرداری های دوره ای ، نقش کلیدی در موفقیت درمان دارند. در صورت مشاهده علائمی مانند کمردرد مزمن ، ضعف پاها یا بی حسی اندام ها ، مراجعه سریع به متخصص مغز و اعصاب می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و شانس درمان کامل را افزایش دهد.
