فلج مغزی به اختلال حرکتی ، تون عضلانی یا وضعیت قرارگیری بدن گویند که علت آن صدمه به مغز قبل از رسیدن به مرحله نهایی رشد و تکامل است و غالبا قبل از تولد به وجود می آید. دکتر مونا حجازی ، بهترین متخصص مغز و اعصاب در تهران ، با تکیه بر دانش و تجربه خود می تواند به شما عزیزان در بهبود این وضعیت کمک بسیار زیادی کند.
علائم این بیماری در طول دوران نوزادی یا پیش از مدرسه بروز می کند که منجر به ایجاد اختلالات حرکتی به همراه عکس العمل های غیر عادی ، شلی یا سفتی اندام ها و تنه ، حالت و حرکات غیر ارادی ، راه رفتن ناپایدار یا مجموعه ای از این مشکلات می شود. به طور کلی مبتلایان آن، به علت سفتی عضلات دچار کاهش دامنه حرکتی در بسیاری از مفاصل بدن خواهند شد و باید متذکر شد که اثر فلج مغزی روی توانایی های عملکردی بسیار متنوع استبه این صورت که برخی از مبتلایان می توانند راه بروند و برخی دیگر نمی توانند و مورد دیگر برخی بهره های هوشی نرمال یا نزدیک به نرمال دارند ، اما بقیه دارای ناتوانی فکری هستند. ناتوانی ناشی از فلج مغز ممکن است تنها به یک عضو یا یک سمت بدن محدود شود یا در حالت دیگر تمام بدن را در بر گیرد. اختلال مغزی که منجر به فلج مغزي می گردد با گذر زمان تغییری نمی کند ، بنابراین معمولا علائم با بالا رفتن سن بدتر نمی شوند و قابل ذکر است که محکم شدن عضلات اگر تحت درمان قرار نگیرد ممکن است بدتر شود.
علائم فلج مغزی
در صورتی که این بیماری از نوع شدید باشد، بیشتر اوقات نشانه ها در زمان تولد یا مدتی پس از آن قابل مشاهده خواهند بود. اما برخی از نشانه ها اولیه با توجه به نوع CP متفاوت مي باشد. از جمله موارد و علائم شایعی که ممکن است از بدو تولد یا اندکی بعد نمایان شود عبارت اند از:
- مشکلات مکیدن و بلع
- گریه بسیار ضعیف یا تیز
- تشنج
- داشتن وضعیت غیرعادی
- تاخیر کودک در دست یافتن به مهارت های حرکتی
برخی از مشکلات که به مرور زمان و با افزایش سن نوزاد پدیدار می شوند یا پیشرفت می کنند عبارت اند از:
- سوزش پوست
- مشکلات دندانی
- تون متفاوت عضلات ، مثل شلی یا سفتی بیش از اندازه و عدم هماهنگی عضلات
- ترمور یا حرکات غیر ارادی
- علاقه به استفاده از یک طرف بدن
- تاخیر در تکامل زبان یا صحبت کردن
- اشکال در انجام حرکات دقیق
- تشنج
علل فلج مغزی
به طور کلی دلایل بیماری CP ، از لحاظ زمانی که ایجاد شده اند به سه دسته قابل تقسیم می باشد :
- قبل از تولد : در حقیقت عللی هستند که باعث می شوند مغز در طول دوره جنینی به درستی تشکیل نگردد ، به نحوی که اکثر بیماری های ژنتیکی یا حتی برخی عفونت های ویروسی مادر در دوران حاملگی از این دسته می باشند.
- هنگام تولد : بیماری CP در هنگام تولد ، ناشی از نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد می باشد و می تواند آسیب های جبران ناپذیری برای نوزاد به بارآورد.
- پس از تولد : برخی دلایل اعم از عفونت های مغزی ، نرسیدن اکسیژن حتی برای مدتی کوتاه به مغز ، خونریزی های مغزی ناشی از تصادف ، زمین خوردن کودک یا اصابت سایر ضربات به سر کودک ، ممکن است پس از تولد و تا زمانی که هنوز مغز کودک آسیب پذیر است ، سبب ایجاد صدمات جبران ناپذیر برای او گردند.
علائم ابتدایی این عارضه غالبا پیش از ۳ سالگی نمود می یابند ، به طور کلی سپری نمودن مراحل رشد در کودکی که دچار ابتلا به فلج مغزی است در قیاس با کودکان عادی ، کندتر می باشد. به عنوان مثال برخی فعالیت های این دسته از کودکان ؛ نظیر غلت زدن ، نشستن ، چهار دست و پا رفتن و غیره به کندی صورت می گیرد.
علائم فلج مغزی در بزرگسالان
نشانه های بزرگسالان مبتلا به فلج مغزی ، عمدتا به نوع cp آن ها و همچنین مقدار شدت بستگی دارد. بعضی از انواع فلج مغزی ، همانند فلج مغزی اسپاستیک ، باعث سفتی عضلات ، رفلکس های شدید و همچنین حرکات غیرطبیعی در زمان راه رفتن یا تلاش برای حرکت می شوند. این عارضه می تواند تمام بدن و یا یک سمت را در بر بگیرد.
نشانه های رایج فلج مغزی اعم از :
- ضعف عضلات
- عضلات سفت
- در زمان راه رفتن حرکات پا به صورت قیچی شکل
- فلج شدن
- بروز حرکات غیرعادی
- انقباض عضلات صورت
- بلع مشکل
نگرانی در ارتباط با سلامت ذهنی در بزرگسالان
به گفته بهترین دکتر متخصص مغز و اعصاب تهران افراد دچار عارضه فلج مغزی ممکن است به خاطر داشتن بیماری ذکر شده دچار انزوا بشوند. به عبارتی به دلیل اختلال پیش آمده از حضور در تجمع ها و دورهمی ها امتناء کنید به خاطر داشته باشید به مرور این دوری گرفتن از شلوغی ها موجب می شود دچار انزوا و تنهایی مفرط و افسردگی شوید.
انواع مختلف بیماری فلج مغزی
فلج مغزي یا بیماری CP دارای انواع مختلفی می باشد. هر یک انواع آن بر روی قسمت خاص و به خصوصی از مغز تاثیر می گذارند. به طور کلی می توان گفت اختلالات حرکتی به وجود آمده بر اثر ابتلا به هر یک از انواع این بیماری متفاوت می باشد. در ادامه این مقاله سعی کرده این انواع بیماری CP را شرح دهیم:
- اسپاستیک
شایع ترین نوع بیماری CP است. این نوع فلج باعث سفت شدن عظلات و به وجود آمدن واکنش های غیر ارادی خواهد شد، به طوری که راه رفتن برای فرد سخت و دشوار می شود. از همین رو بیشتر اشخاصی که به این نوع بیماری مبتلا هستند نمی توانند به درستی راه بروند به عنوان مثال در هنگام راه رفتن پاهایشان دارای حرکات قیچی مانند است یا زانو هایشان بر روی هم دیگر قرار دارد. ضعف عضلات و فلج شدن بدن از دیگر نشانه های این نوع عارضه می باشد که معمولا در کل بدن یا صرفا یک قسمت از بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
- دیس کینتیک
افراد مبتلا به این نوع بیماری در کنترل و حرکت اعضای بدن خود با مشکل رو به رو هستند. یکی از متداول ترین نشانه های این مدل CP داشتن رفتارهای غیرارادی دست ها و پاها می باشد. در برخی از موارد ممکن است صورت و زبان نیز تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرند. این حرکات می توانند همراه با تکان های شدید، تاب خوردن و پیچیدن باشد. به طور کل می توان گفت کسانی که دارای این نوع عارضه هستند در زمان حرف زدن، غذا خوردن، نشستن، راه رفتن و موارد این چنینی دیگر همواره با مشکل رو به رو هستند.
- هیپنوتیک
در این نوع بیماری عضلات به صورت شل و افتاده می باشند و هماهنگی در میانشان وجود ندارد. دست ها و پاهای افراد به راحتی تکان می خورند و حرکت می کنند. کودکانی که به این عارضه مبتلا هستند ممکن است در هنگام نفس کشیدن به مشکل جدی رو به رو شوند. لازم به ذکر است که با مرور زمان و با بزرگ تر شدن آن ها این احتمال وجود دارد که صاف نشستن برایشان دشوار باشد و نیاز به تلاش بسیار زیادی داشته باشند، چرا که عضلات به بسیار سست و افتاده هستند. عدم توانایی در صحبت کردن، داشتن بازتاب های ضعیف، راه رفتن های غیر عادی از دیگر نشانه های این نوع فلج مغزی می باشد.
- آتاکسیک
این نوع بیماری بسیار شایع نمی باشد و دارای نشانه های مانند حرکات نامنظم، آشفته و ناشیانه می باشد. مبتلایان به این نوع بیماری معمولا در حفظ تعادل و هماهنگی با مشکل جدی رو به رو هستند.
- نوع ترکیبی
منظور از این نوع بیماری این است که فرد ممکن است به طور همزمان چندین نشانه از انواع مختلف بیماری CP داشته باشد، از همین رو به این نوع بیماری فلج مغزي ترکیبی گفته می شود.
عوارض فلج مغزی
- ابتلا به بیماری های ریوی و اختلالات تنفسی
- عدم تعادل چشم و از دست دادن تمرکز بینایی
- کوتاه شدن بافت عضلانی در اثر سفت شدن شدید عضلات
- شکستگی استخوان و مفاصل در اثر تراکم پایین استخوان
- ابتلا به عارضه های روانی ؛ نظیر افسردگی و انزوای اجتماعی
- به وجود آمدن اختلالات حرکتی یا علائم عصبی که با گذر زمان تشدید می گردند.
- مشکلات بلع یا تغذیه که می تواند باعث اختلال در رشد و تضعیف استخوان ها شود.
- فشار روی مفاصل یا جهت گیری نادرست مفصل که می تواند منجر به بیماری دردناک انحطاطی استخوان و آرتروز شود.
چگونه می توان از بروز فلج مغزی در کودکان پیشگیری کرد ؟
گرفتن تست از زنان باردار به لحاظ بررسی عامل Rh ، از جمله مواردی است که می تواند از بروز این بیماری در کودکان جلوگیری کند ؛ لازم به ذکر است که چنانچه عامل آن ناشی از Rh باشد ، باید تا ۷۲ ساعت قبل از زایمان ، حتما نسبت واکسینه کردن مادر اقدام گردد تا بدین ترتیب از ابتلای کودک به فلج مغزي پیشگیری به عمل آید. از دیگر مواردی که می تواند به جلوگیری از بروز این اتفاق در کودکان کمک کند ، فتوتراپی می باشد ؛ در صورت ابتلای کودک به زردی باید توسط روش فتوتراپی ، نسبت به درمان سریع تر او اقدام شود تا بدین ترتیب از ابتلای کودک به فلج مغزي ممانعت به عمل آید. جهت پیشگیری از آن در کودکان ، باید برنامه هایی برای کاهش فشار روانی و استرس ویژه مادران در دوران حاملگی لحاظ گردد. به منظور جلوگیری از این بیماری در کودکان ، باید از آن ها در مقابل ضربات و آسیب های جسمانی محافظت نمود.
چه زمانی باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم ؟
والدین کودک مبتلا به این عارضه ، باید به سرعت به دنبال تشخیص اختلالات یا تاخیر های احتمالی در رشد کودک باشند و با مشاهده هر گونه حرکت غیر عادی سریعا به یک متخصص مغز و اعصاب خوب در تهران مراجعه نمایند.
درمان فلج مغزی
به طور کلی درمان این بیماری به ۲ بخش تقسیم می شود.
- درمان بیماری در اوایل زندگی
- مدیریت بیماری در طول زندگی
درمان اولیه در کودکانی که به فلج مغزي مبتلا هستند ، بسیار حائز اهمیت می باشد. زیرا در دوران رشد ، مغز و بدن از پتانسیل بیشتری جهت تغییر پذیری برخوردارند. در کودکان مبتلا به این عارضه می توان ، به کمک شیوه های درمانی سنتی ، دارو درمانی ، جراحی یا سایر روش های درمانی سبب بازتوانی حرکات و نیز بهبود آن ها شد. از این رو والدین می بایست در پی یافتن بهترین متخصص مغز و اعصاب باشند تا به این ترتیب بتوانند به روش های درمانی تأثیرگذار متناسب با شرایط فرزندانشان دست یابند.
افزایش طول عمر فرزند مبتلا به فلج مغزی
به عنوان سرپرست فرزندتان نقش بسیار مهمی را در کیفیت زندگی و طول عمر او دارید. هرچند که متخصصین ، مراقبت های بهداشتی و برنامه های درمانی مناسبی را ارائه می کنند. اما همیشه شما بیشترین زمان را در کنار کودکتان هستید و مناسب ترین شخص برای شناخت خواسته ها و نیازهای فرزند خود هستید. گفتنی است که هر کودک مبتلا به فلج مغزی نیاز های مختص به خود را از لحاظ روحی و جسمی دارد. شایان ذکر است که همکاری با متخصصین درمانی کودک خود ، موجب می شود به بالا بردن امید به زندگی در کودک خود کمک فزاینده ای کنید. این کمک به سری نکات زیر وابسته است:
- روش های درمانی و دارویی کودک را در سریع ترین زمان ممکن عملی کنید.
- اطمینان داشته باشید که برای مشخص کردن اهداف و انتظار ها با بهترین متخصص مغز و اعصاب تهران فرزند خود همکاری کنید
- از یک درمانگر رفتاری کمک بگیرید که به شما نحوه برخورد با استرس های روزانه فرزندتان آموزش دهد.
