نوروفیدبک (Neurofeedback) یا بازخورد عصبی ، یکی از شاخه های درمانی در حوزه نوروساینس است که به کمک فناوری EEG (الکتروانسفالوگرافی) امکان مشاهده و تنظیم امواج مغزی را فراهم می سازد. این روش غیرتهاجمی و بدون دارو، برای درمان اختلالاتی نظیر ADHD ، اضطراب ، افسردگی ، بی خوابی ، میگرن و بهبود عملکرد شناختی به کار می رود. در این مقاله ، به معرفی نورو فیدبک ، سازوکار علمی آن ، کاربردها ، مزایا ، معایب و جایگاه آن در درمان های نوین مغز و اعصاب می پردازیم. ذهن انسان و فعالیت های مغزی او ، همواره در کانون توجه دانشمندان بوده است. با پیشرفت فناوری های ثبت امواج مغزی ، امکان مشاهده لحظه به لحظه فعالیت مغز فراهم شده و راه را برای درمان های نوین همچون نوروفیدبک هموار کرده است. نورو فیدبک با آموزش دادن به مغز برای خودتنظیمی ، می تواند تأثیرات عمیقی بر بهبود عملکردهای روانی و رفتاری داشته باشد. برای اطلاع بیشتر از درمان می توانید با شماره های موجود در سایت تماس حاصل فرمایید و یا به مطب دکتر مونا حجازی متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
نوروفیدبک چیست؟
نورو فیدبک نوعی بیوفیدبک (بازخورد زیستی) است که با استفاده از ثبت امواج مغزی از طریق الکترودهای EEG ، فعالیت مغز را در قالب سیگنال های صوتی یا تصویری به فرد باز می گرداند. فرد با دیدن این بازخورد و تمرکز بر آن ، یاد می گیرد که الگوهای نامطلوب مغزی را اصلاح کرده و به تعادل برسد. مانند بسیاری از روش های درمانی نوین ، نوروفیدبک نیز دارای مزایا و معایب خاص خود است. اگرچه این روش به عنوان درمانی غیرتهاجمی و بدون دارو معرفی می شود ، اما اثر بخشی آن همچنان در محافل علمی محل بحث است. یکی از چالش های اصلی این درمان ، هزینه نسبتاً بالا ، زمان بر بودن روند درمان (معمولاً چندین ماه) و نیاز به جلسات مکرر است. همچنین ، مزایای گزارش شده در برخی موارد ممکن است موقتی باشند و پایداری طولانی مدت نداشته باشند. با این وجود ، نورو فیدبک به عنوان یک درمان مکمل یا جایگزین در برخی اختلالات عصبی و روانی مانند ADHD ، اضطراب و بی خوابی و اختلال خواب مورد توجه قرار گرفته است. با این حال ، هنوز شواهد علمی قطعی و فراگیری برای تأیید کامل کارآمدی آن در همه زمینه ها وجود ندارد و نیاز به تحقیقات بیشتر احساس می شود.
برای دریافت مشاوره تخصصی از دکتر مونا حجازی، فرم زیر را تکمیل نمایید.
نوروفیدبک درمانی چیست؟
نورو فیدبک یک روش درمانی غیرتهاجمی است که با استفاده از تکنولوژی، فعالیت های مغزی فرد را اندازه گیری و به او بازخورد آنی ارائه می دهد. این روش نوعی از بیوفیدبک است؛ تکنیکی ذهن و بدن که به فرد کمک می کند تا بتواند برخی از فرآیندهای فیزیولوژیکی خود را که معمولاً غیرارادی هستند مثل ضربان قلب یا امواج مغزی ، به صورت ارادی کنترل کند.
در نوروفیدبک ، با استفاده از تجهیزات خاص ، فعالیت مغز ثبت شده و به شکلی قابل درک (معمولاً به صورت صوتی یا تصویری) به بیمار نشان داده می شود. هدف این است که فرد بتواند نحوه عملکرد مغزش را در مواجهه با محرک های مختلف ببیند و به مرور یاد بگیرد چگونه آن را تنظیم کند. برای مثال ، اگر مغز در حالت آرامش قرار دارد ، سیستم با دادن پاداش (مثلاً روشن تر شدن تصویر روی صفحه) آن حالت را تقویت می کند. در نتیجه ، فرد یاد می گیرد چگونه حالت های مطلوب مغزی را در خود بازسازی کرده و از حالات نامناسب مانند اضطراب یا حواس پرتی دوری کند.
انواع نوروفیدبک
نورو فیدبک در شکل ها و روش های مختلفی اجرا می شود که هر کدام کاربرد ها و اهداف خاص خود را دارند:
نورو فیدبک چگونه عمل می کند؟
در این روش ، امواج مغزی شما بسته به هدف درمان (مثلاً تمرکز یا آرامش) اندازه گیری و تحلیل می شوند. برای مثال:
- امواج آلفا با آرامش ، مراقبه و حالت های ذهنی آرام در ارتباط هستند.
- امواج بتا نشانگر تمرکز ، هوشیاری و تنش ذهنی اند.
اگر هدف درمان کاهش اضطراب باشد ، تلاش می شود تا فعالیت امواج آلفا تقویت شود. در مقابل ، برای بهبود تمرکز در ADHD ، فعالیت امواج بتا هدف قرار می گیرد.
در حین درمان ، بیمار ممکن است روی صفحه ای چیزی تماشا کند. اگر مغز فعالیت مطلوبی را از خود نشان دهد (مثلاً افزایش امواج بتا در هنگام تمرکز) ، سیستم با پاداشی مانند روشن تر شدن تصویر واکنش نشان می دهد. این بازخورد مثبت ، فرد را به تکرار آن الگو تشویق می کند.
فرآیند یادگیری و تغییر در مغز تدریجی است و ممکن است چندین ماه طول بکشد تا نتایج ملموس ظاهر شوند. هنوز به طور قطعی مشخص نیست که تأثیرات نوروفیدبک تا چه مدت پایدار باقی می مانند و چند جلسه برای رسیدن به نتیجه مطلوب نیاز است.
فواید نوروفیدبک چیست؟
نورو فیدبک یکی از روش های نوین و علمی در حوزه درمان های غیر دارویی است که با هدف تنظیم عملکرد مغز و بهبود اختلالات عصبی و روان شناختی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش ، مغز با دریافت بازخورد لحظه ای از فعالیت خو د، یاد می گیرد الگوهای نادرست را اصلاح کرده و به تعادل عملکردی برسد. یکی از مهم ترین مزایای نوروفیدبک ، نبود عوارض جدی و ایمن بودن آن در مقایسه با بسیاری از درمان های دارویی است.
از دیگر فواید مهم نورو فیدبک ، ماندگاری نتایج درمان است. برخلاف داروها که اثر آن ها اغلب موقتی بوده و با قطع مصرف علائم بازمی گردد ، نوروفیدبک باعث آموزش مستقیم مغز می شود و همین موضوع سبب پایداری نتایج در بلند مدت خواهد شد. همچنین این روش می تواند نیاز به مصرف دارو را کاهش داده یا در برخی بیماران به طور کامل حذف کند.
نورو فیدبک کمک می کند کارکرد مغز به حالت نرمال نزدیک شود و علاوه بر درمان اختلالات ، باعث ارتقای توانمندی های ذهنی مانند تمرکز ، حافظه ، کنترل هیجانات و عملکرد شناختی گردد. یکی دیگر از مزایای مهم این روش ، امکان درمان همزمان چند مشکل مانند اضطراب ، اختلال توجه ، بی خوابی و افسردگی است. از نظر زمانی نیز ، دوره درمان نورو فیدبک معمولاً حدود ۴ ماه بوده و نسبت به بسیاری از روش ها طولانی محسوب نمی شود. همچنین در مقایسه با هزینه سال ها مصرف دارو ، نوروفیدبک از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه تر است.
نوروفیدبک چه عوارضی دارد؟
به طور کلی ، نورو فیدبک عارضه جدی ندارد. در برخی افراد ممکن است در جلسات ابتدایی احساس خستگی ذهنی ، خواب آلودگی یا سردرد خفیف ایجاد شود که کاملاً گذرا بوده و با ادامه جلسات برطرف می شود. از آنجا که در نوروفیدبک هیچ گونه اشعه یا تحریک الکتریکی به مغز وارد نمی شود ، این روش ایمن بوده و نباید با تکنیک های تحریک مغزی مانند rTMS یا tDCS مقایسه شود.
بهترین سن برای نوروفیدبک
نورو فیدبک در تمام سنین قابل انجام است. معمولاً کودکان از سن ۵ سالگی به بعد که توانایی نشستن آرام مقابل مانیتور را دارند ، می توانند از این روش بهره مند شوند. افراد مسن نیز بدون محدودیت سنی می توانند نورو فیدبک انجام دهند. با این حال ، هرچه سن درمانجو کمتر باشد ، پاسخ مغز سریع تر و مؤثر خواهد بود؛ به همین دلیل کودکان و نوجوانان بهترین پاسخ درمانی را نشان می دهند.
تعداد جلسات نوروفیدبک
تعداد جلسات نوروفیدبک به نوع و شدت اختلال بستگی دارد ، اما به طور میانگین حدود ۴۰ جلسه درمانی توصیه می شود. اختلالات مزمن به جلسات بیشتری نیاز دارند ، در حالی که مشکلات خفیف یا تازه تشخیص داده شده معمولاً با جلسات کمتر نیز بهبود پیدا می کنند.
